پويان ايرانمنش - افزايش توليدات و مصرف جمعيت ساکن در کره زمين به تغييرات اقليمي مانند کاهش لايه ازن، تخريب سيستمهاي زيست محيطي و فقدان چرخه زيستي منجر شده است. بر اين اساس سياستگذاران و دولتمردان همواره بدنبال راه حلهاي اقتصادي هستند تا به کاهش ضايعات، افزايش کارآيي انرژي و جلوگيري از آلودگي و حفظ حياتوحش و ميراث فرهنگي کمککنند.
گردشگري نيروي بالقوهاي براي تاثيرگذاري بر فرهنگ، اقتصاد و محيط زيست در اختيار دارد که اين تاثيرات ميتواند مثبت يا منفي باشد. تاثيرات مثبت شامل ايجاد منافع اقتصادي، ايجاد اشتغال، کاهش مهاجرت ساکنين روستاها به شهرها و تشويق حفاظت از حيات وحش، تاريخ و فرهنگ کشور مقصد است. تاثيرات منفي گردشگري نيز به واسطه تغييرات محيط طبيعي، تخريب منابع طبيعي، آلايندگي و ايجاد ضايعات و همچنين اختلال در زندگي محلي و رسوم آنها روي آينده مناطق گردشگري چشمگير ميباشد. بر اين اساس ثابت شده است که فعاليت گردشگري بدون توجه به منابع نه تنها يک فعاليت غير پايدار محيطي، بلکه نوعي فعاليت اقتصادي و اجتماعي است که تاثيرات مخربي روي دارائيهاي اجتماعي و فرهنگي برجاي ميگذارد.
صنعت گردشگري با درآمد سالانه بيش از هزار ميليارد دلار، جزو يکي از بخشهاي مهم نظام اقتصاد جهاني است که به خوبي با صنايعي نظير نفت، خودرو سازي و غيره رقابت ميکند. کشورهاي داراي جاذبههاي گردشگري به لحاظ جذابيتهاي طبيعي، فرهنگي، تمدن کهن و آثار باستاني و مذهبي که در اختيار دارند استعداد و توانايي در خور توجهي درجذب گردشگران دارند که با سرمايهگذاري مناسب در اين صنعت ميتوانند سالانه ميلياردها دلار درآمد کسب کنند، از اين رو صنعت گردشگري در بسياري از کشورهاي جهان به عنوان يک منبع درآمد پايدار محسوب ميشود که اين امر علاوه بر تأثير مثبت خود بر اقتصاد کشورها، بعنوان يک عامل مهم و موثر اشتغالزايي و رفع محروميت از مناطق روستايي به شمار ميرود.
رونق صنعت گردشگري موجب خواهد شد تا مجموعه متنوعي از مشاغل ايجاد شود. برخي مشاغل مانند واحدهاي اقامتي، خدمات حمل و نقل، خوراکي و نوشيدني، تفريح و سرگرمي و فروشگاهها مستقيماً کالاها و خدمات خود را به گردشگران عرضه مي؟کنند. علاوه بر آن بسياري از مشاغل به شکل غير مستقيم از گردشگران درآمد کسب ميکنند، چراکه تأمينکننده مايحتاج زير مجموعههايي از صنعت گردشگري هستند که آن زير مجموعهها مستقيماً با گردشگران در ارتباط ميباشند.
براي مثال، بخش کشاورزي مواد خام اوليه براي توليد خوراکي و آشاميدنيهاي مورد استفاده گردشگران را تأمين ميکند. صنايع توليد مبلمان وسايل مورد استفاده در مکانهاي اقامتي را توليد ميکنند و البته، مشاغلي که به شکل مستقيم تأُمين کننده مايحتاج مصرفکنندگان هستند نيز خود احتياجاتي پرشمار دارند.
گردشگري روستايي رو به توسعه است، چراکه بخش کشاورزي اهميت خود را به عنوان محور اصلي اشتغال و توسعه روستايي از دست داده است. رشد فزاينده جمعيت، افزايش بهره برداريها از منابع و کاهش منابعطبيعي و در نتيجه آن تهديد محيطزيست انساني جوامع روستايي را براي ادامه حيات و تداوم رشد خود به منابع درآمدي ديگري مجبور کرده است. دولتها و برنامهريزان نيز سعي دارند تا جريان گردشگري روستايي را به نواحي مختلف سوق دهند تا از اين طريق علاوه بر رشد اقتصاد محلي وضعيت خانوادههاي کشاورزان نيز بهبود يابد. اين رويکرد به گردشگري روستايي، موجب آن شده تا راهکارهاي توسعه مورد بررسي مجدد قرار گيرند و يک نگرش منطقهاي در تجميع فعاليتهاي گردشگري روستايي براي به نتيجه رسيدن اهداف مورد نظر اخذ گردد تا با شناسايي مناطق مستعد و گونههاي مختلف گردشگري روستايي به تبيين منطقهاي توسعه گردشگري پرداخته شود. اين روند، خود به پايداري و حفظ محيط روستا، احيا و ثبات اقتصادي جوامع روستايي و توسعه تجارت گردشگري در مقياس کوچک منجر ميشود.
گردشگري روستايي يک فعاليت تفريحي _ اجتماعي است که در نيمه دوم قرن هجدهم در اروپا پديد آمد، البته پيش از آن هم مناطق روستايي مورد استفاده فعاليتهاي تفريحي قرار گرفته بودند اما شرکت در چنين فعاليتهاي تفريحي محدود به اقشار برتر جامعه بود. شروع علمي و قانونمند گردشگري روستائي پس از رخداد انقلاب صنعتي در اروپا روي داد. اگر چه انقلاب صنعتي مشکلات زيادي براي جوامع شهري و روستايي ايجاد کرد، با اين وجود ايجاد زيرساختها از قبيل جاده و وسايل حمل و نقل و توسعه ارتباطات سبب شد که اين امر به نوبه خود باعث افزايش سفر و توسعه گردشگري به نقاط مختلف جهان از جمله مناطق روستايي شود. بر اين اساس گردشگري روستايي از دو جنبه داراي اهميت است. يکي به عنوان يک فعاليت اجتماعي گسترده جهاني و ديگري تاکيد بر توسعه سياستهاي منطقهاي و محلي گردشگري روستايي که به عنوان يک فعاليت جهاني امروزه با توجه به همپوشي سه اصل ايجاد اشتغال و درآمدزايي، رضايت گردشگر و حفظ محيط زيست اهميتي دو چندان يافته است.
در اکثر کشورها (بخصوص کشورهاي پيشرفته ) ترويج گردشگري روستايي در سر لوحه برنامه دولتها در زمينه گردشگري قرار دارد تا ضمن مثبت کردن تراز گردشگري خود با هدايت شهروندان براي گذران اوقات فراغت به مناطق روستايي، امکان کسب درآمد را نيز در سطح کشور تقسيم کند. علاوه بر اين دولتها در پي آن هستند که به اهدافي چون ايجاد درآمد براي کشاورزان و ديگر خانوادههاي روستايي، آشنايي ساکنين شهرها با تجربه زندگي روستايي، کاهش مهاجرت به بيرون به وسيله فراهم کردن فرصتهاي شغلي در نواحي روستايي، انتقال انديشهها از شهر به نواحي روستايي و تدارک برخي زير بناهاي اقتصادي نيز در جريان گردشگري روستايي دست يابند.
در يک کليت منسجم ميتوان اهداف توسعه منطقهاي را در زمينه گردشگري روستايي رشد توليد منطقهاي، افزايش درآمد يا تعداد مشاغل، انعطافپذيري تجهيزات گردشگري براي تضمين موارد استعمال متعدد و توجه به سرمايهگذاري محلي دانست که در جنبههاي غير اقتصادي نيز اهدافي چون نگهداري و حفظ آسايش و رفاه ساکنان روستا، تضمين تفريحات و مراقبت از ارزشهاي فرهنگي را به دنبال دارد.
در ادامه ذکر اين نکته ضروري است که سرمايهداري در دوره جديد به جاي توليد صنعتي به صنايعي چون صنعت ساختمان و توريسم گرايش داشته و گاهي محوريت نظام سرمايهداري بر اين پايه شکل ميگيرد. سرمايهداري در عصر ما، صنعت گردشگري و گذران اوقات فراغت را به صورت مهمترين صنعت درآورده است از اين رو درياها ، جزاير، کوهها و حتي صحراها در اين روند به تصرف انسان درآمده است . اين خود سبب شده که برنامهريزي گردشگري تنها به فرمول درآوردن برنامهها و طرحها براي آينده نباشد بلکه نحوه انجام آن را نيز به صورتي بدون آسيب در بر ميگيرد. بايد توجه داشت که گردشگري در جهت اقتصاد سرمايهداري عمل مي کند و رها ساختن آن ميتواند لطمات جبرانناپذيري را به شکل تصاعدي به ارکان اجتماعي و زيست محيطي وارد کند.
تجربه ساير کشورها نشان داده است که فعاليت گردشگري روستايي باعث اشتغالزايي و ايجاد درآمد پايدار ميشود و با توجه به محدوديت منابع آب و خاک در روستاهاي کشورمان ميتواند به عنوان يکي از بهترين گزينههاي توسعه اقتصادي _ اجتماعي جوامع روستايي مطرح شود. چنين نگاهي در بسياري از کشورها با سياستهاي بخش کشاورزي در ارتباط است و غالباً ابزاري در جهت صيانت از محيطزيست و فرهنگ روستايي بوده و بنابراين ميتواند نقش اساسي در توسعه اقتصادي و حفاظت از فرهنگ روستايي ايفا کند