فريدون فعالي _ استان گلستان با دارا بودن تمام قابليت هاي ذکرشده در کنار تنوع قومي و نژادي مي تواند به عنوان استان هدف گردشگري کشور مورد توجه قرار گيرد. اين استان با دارا بودن جاذبه هاي طبيعي و تاريخي متنوع و قابل توجه يکي از قطب هاي مهم گردشگري کشور به شمار مي آيد، اقليم هاي مختلف و تنوع آب و هوايي در هر فصل از ويژگي هاي بارز استان گلستان است ولي با وجود اين توانمندي ها، سهم استان از منابع درآمد گردشگري و جذب گردشگر بسيار ناچيز است. استان گلستان به لحاظ موقعيت مکاني داشتن عناصر مهم جذب گردشگر چون مناظر طبيعي بديع، آثار باستاني، تنوع اقليمي و تمدن ريشه دار مي تواند با تقويت صنعت به سمت اقتصاد گردشگري و تنوع بخشيدن به فعاليت هاي در اين حوزه براي ايجاد اين فرصت شغلي گام هاي بلند و استواري بردارد. مهمترين قابليت ها و مزيت هاي توسعه گردشگري در استان گلستان عبارتند از:

1- وجود جاده هاي بين المللي و حمل و نقل: جاده هاي هراز و فيروزکوه نقطه ارتباطي اصلي مناطق مرکزي کشور به ويژه تهران به عنوان پرگردشگري ترين استان، محور چالوس– کرج، محور آزادشهر– خوش ييلاق و نهايتاً محور خراسان شمالي به عنوان مراجعان گردشگران داخلي جهت زيارت به استان گلستان از جمله عوامل موثر زمينه ساز حضورگردشگران دراستان گلستان بشمار مي رود.

2- وجود جاذبه هاي گردشگري: جاذبه گردشگري عبارت است از مکان هاي مشخص و ثبت شده اي که بنا بر رفتارهاي عمومي گردشگران، قابليت جذب گردشگر جهت بازديد را دارند. جاذبه هاي گردشگري استان گلستان از سه جنبه جاذبه هاي طبيعي، جاذبه هاي فرهنگي و تاريخي قابل بررسي است:

1- جاذبه هاي طبيعي:
استان گلستان از نظر وجود دريا، جنگل و پارک هاي ملي و جنگلي، تنوع اقليمي، دشت و صحرا و آب و هوا و شرايط جوي مورد توجه است.

الف- سواحل دريا:
يکي از بزرگترين جاذبه هاي استان هاي شمالي کشور براي گردشگران سواحل درياي خزر است. درياي خزر با وسعتي حدود 438000 کيلومتر مربع بزرگترين درياچه جهان به شمار مي آيد. اين درياچه بين کشورهاي ايران، ترکمنستان، قزاقستان، آذربايجان و روسيه واقع شده است؛ سواحل جنوبي آن از خليج حسنقلي تا آستارا مربوط به خط ساحلي ايران است. سهم استان گلستان از سواحل درياي خزر 82 کيلومتر است که در مقايسه با سواحل استان مازندران اگر چه کيفيت ساحل براي شنا کردن را ندارد ولي ساحل آزاد و قابل بهره برداري در اجراي پروژه ها و طرح هاي سرمايه گذاري از مزيت هاي غيرقابل انکار آن محسوب مي شود. هم چنين وجود جزيره آشوراده به عنوان يکي از جزاير ارزشمند درياي خزر بستر مناسبي براي محيط زيست جانوري و فعاليت هاي شيلاتي و اقتصادي فراهم ساخته و از گذشته دور به لحاظ شرايط اقليمي و چشم اندازهاي زيباي طبيعي مورد توجه گردشگران داخلي و خارجي بوده است.


ب- جنگل و پارک هاي ملي و جنگلي:
گردشگري محيطي(اکوتوريسم) به آن نوع از گردشگري اطلاق مي شود که مبنتي بر شکلي از گردشگري طبيعت است که تاکيد بر اداره يک گروه گردشگر با مقياسي کوچک براي بازديد از طبيعت است. استان گلستان از جمله استان هاي سرشار از منابع جنگلي است، وسعت جنگل هاي اين استان 380 هزارهکتار است. وجود پارک هاي جنگلي النگدره، امام رضا(ع)، قرق، دلند، کبودوال و پارک طبيعي ناهارخوران از جمله قديمي ترين تفرجگاه هاي استان است که با وجود امکانات نسبتاً مناسب شرايط خوبي را براي اقامت موقت گردشگران فراهم کرده است. هم چنين وجود پارک ملي گلستان با اقليم هاي متفاوت و مناطق زيستي متنوع جنگلي، استپي و چشم اندازهاي طبيعي به لحاظ دست نخوردگي جوامع زيستي، گياهي و جانوري و اکوتوريسم هاي طبيعي به عنوان ميراث طبيعي و تنوع ژنتيکي از اهميت زيادي از نظر محققين و دانش پژوهان محسوب مي شود. وجود آبشارهاي پرآب و با طراوت کبودوال، گلستان، شيرآباد، لوه، دو او و زيارت استان گلستان را به استان آبشارها معروف کرده است. وجود تالاب هاي بين المللي آلاگل، آجي گل، آلماگل و گميشان در تمام فصول به ويژه در فصل زمستان با حضور پرندگان مهاجر از قبيل فلامينگو، قو، انواع اردک، پرستوي دريايي، غازها و انواع ديگي پرندگان آبزي و کنار آبزي هياهوي خاصي را به اين تالاب ها داده است.


ج- تنوع اقليمي:
استان گلستان از محدود استان هاي کشور است که داراي 4 اقليم متفاوت ساحل دريا، جنگل و مرتع، کوهستان و دشت و صحرا برخوردار است. اقليم هاي متنوع فوق شرايط مناسب محيطي را براي فراهم ساختن بستر مناسب در فعاليت هاي گردشگري تعريف کرده است. وجود دشت و صحرا در منطقه ترکمن موجب رواج سوارکاري به عنوان يک ورزش مفرح شده و پرورش اسب در شالوده مرد ترکمن از بدو تولد است. کوهستان ها و روستاهاي استان نيز مي تواند توانمندي و پتانسيل مناسبي براي جذب گروه هاي گردشگري در قالب تيم هاي کوهنوردي و يا استفاده از طبيعت بکر و آب و هواي مطبوع کوهستان باشند.

2- جاذبه هاي تاريخي:
بر اساس طبقه بندي علم باستان شناسي محوطه هاي باستاني به سه دسته کلي پيش از تاريخ، تاريخي و اسلامي تقسيم مي شوند. تورنگ تپه از جمله آثار باستاني پيش از تاريخ است که آثار به دست آمده از کاوش هاي علمي در اين تپه خاکي سکونت انسان از شش هزارسال پيش از ميلاد خبر مي دهد؛ هم چنين آق تپه به عنوان کهن ترين روستاي پيش از تاريخ دشت گرگان در مطالعات باستان شناسي است که قدمت آن بيش از 7500 سال قبل مي رسد.

يکي از بارزترين آثار معماري دشت گرگان در دوره تاريخي وجود آثار ديواري از آجر و خشت است که در مسافتي بيش از 200 کيلومتر از دشت گرگان در ارتفاعات شرق استان تا گميشان در کنار درياي خزر قرار گرفته است. شواهد و يافته هاي معماري که در کاوش هاي اين اثر تاريخي بدست آمده حاکي از آن است اين بنا به دوره ساساني تعلق دارد. و نيز ياريم تپه و شهر قديم تميشه و ديوار آن از جمله آثار دوره تاريخي در استان گلستان هستند. بناي دوره اسلامي در استان گلستان با توجه به کاربري و عملکرد آن ها به دو دسته مذهبي و غيرمذهبي تقسيم مي شوند؛ مسجد جامع گرگان، مدرسه عماديه و مدرسه کريم ايشان، امامزاده نور، امامزاده روشن آباد، امامزاده يحيي بن زيد از جمله بناهاي مذهبي اند و پل آق قلا، شهر باستاني جرجان، بافت قديم شهر گميشان نيز در زمره بناهاي غيرمذهبي در استان گلستان قرار مي گيرند. برج قابوس و برج رادکان به عنوان بي نظيرترين يادمان هاي برجسته معماري ايران در دوره اسلامي به شمار مي آيند که به ترتيب در شمال شهر گنبد کاووس و جنوب شهر کردکوي قرار گرفته اند.

3- جاذبه هاي فرهنگي:
گردش هاي فرهنگي آن بخش از صنعت گردشگري است که به جذابيت هاي فرهنگي توجه خاص مي کند، اين جنبه ها جذابيت متفاوتند و شامل کارهاي انجام شده موزه ها، نمايشگاه ها، جشنواره ها و... مي شود. استان گلستان داراي قوميت هاي مختلف اعم از فارس، ترکمن، ترک، بلوچ، قزاق، سيستاني و... است و افزون بر 20 قوم در اين استان زندگي مي کنند. تنوع قومي موجب وجود فرهنگ هاي مختلف در کنار زبان و مذاهب مختلف و نقطه اشتراک آن ها دين اسلام و فرهنگ ايراني بوده است، حلقه اتصال آن ها زبان فارسي است و منافع جمع و مشترک شان در بهره وري اين سرزمين است. موزه گرگان به عنوان موزه منطقه ايي در سه بخش باستان شناسي، مردم شناسي و سنگ نبشته ها، بخشي از فرهنگ غني اين خطه را به نمايش درآورده است. هم چنين با پيگيري هاي به عمل آمده احداث کاخ موزه گرگان به عنوان موزه شهر گرگان و موزه تخصصي در سطح استان گلستان از برنامه هاي در دست اقدام است.

اما استان گلستان با وجود تمام قابليت هاي ذکر شده مقصد کدام گردشگراست؟ شايد نخستين و ساده ترين پاسخ اين باشد که گلستان مقصد همان گردشگراني است که در طول سال به بهانه هاي مختلف به استان وارد مي شوند. اين بهانه مي تواند تجارت صنعت، تفريح و تفرج و نهايتاً گذر و توقف کوتاه براي زيارت مرقد حضرت رضا(ع) باشد. واقعيت اين است که مقصد گردشگري برحسب اولويت هاي گردشگران در انتخاب مقصد براي سفر برحسب اهميت نسبي وجود امکانات و ارائه خدمات مناسب در يک مکان و در مجموع مکان هاي بازديدشده گردشگران معني پيدا مي کند.

گرايش و تمايل مسافرت به يک مکان مي تواند آن مکان را در زمره مکان هاي بازديد شده گردشگران قراردهد. به اين ترتيب وجود گردشگران مي تواند در تعيين بازار هدف و رونق مقصدهاي گردشگران نقش داشته باشد. يکي از محورهاي توسعه استان گلستان در سند برنامه چهارم، توسعه صنعت گردشگري است. سياست ها و خط مشي هاي تعيين شده در بخش گردشگري در اين سند حمايت از سرمايه گذاري بخش خصوصي، شناسايي و جمع آوري مدارک و مستندسازي ابنيه ها و اماکن و محوطه هاي فرهنگي– تاريخي استان جهت ثبت در فهرست ميراث فرهنگي کشور، تکميل و توسعه پروژه هاي توسعه فضاهاي گردشگري، توسعه فعاليت هاي فرهنگي، تبليغاتي و آموزشي و نهايتاً تجهيز و توسعه زيربناها و زيرساخت هاي گردشگري است .