ميراث خبر، گروه فرهنگ، شراگیم امینی- خورشید غروب کرده است و ستارگان در آسمان ظاهر شده اند.شب آغاز و نقش زیبای راه شیری در آسمان گسترانیده شده است. این جا کویر مرنجاب است. در سکوت بی انتهای کویر و در ضلع جنوبي دریاچه نمک قم کاروانسرایی تنها،مامن مسافران دشتی بی انتها است. کاروانسرای مرنجاب با قدمتی بیش از 350 سال در 200 کیلومتری جنوب غربی تهران و در 70 کیلومتری شمال شرقي کاشان قرار دارد.
این بنای زیبا در دوره صفویان به دستور شاه عباس صفوی در چهارچوب طرح مسیر کاروان روی اصفهان به مشهد ساخته شده است. در راستای این طرح از اصفهان تا مشهد کاروانسراهایی بنا شد تا زائران حرم امام رضا(ع) در طول مسیر در این کاروانسراها سکنی گزینند.این مسیر به ترتیب از اصفهان تا مشهد شامل کاروانسراهای مرنجاب،قصر بهرام، ده نمک،سرخه و چندین کاروانسرای دیگر است.کاروانسرای مرنجاب و قصر بهرام در راه سیاه کوه و جاده کویرنمک قرار دارد.از کاروانسرای ده نمک،مسافران مسیر خود تا مشهد را در جاده ابریشم ادامه می دادند.
نام کاروانسرا بر اساس نام منطقه که به کویر مرنجاب شهرت دارد گذاشته شده است. مرنجاب از شرق به دشت کوير و از جنوب شرقي به دو کوه يخاب و کوه لطيف منتهي مي‌شود.کاروانسرای مرنجاب میزبان دوست داران تاریخ و طبیعت است که به آن جا می آیند تا در سکوتی وصف ناشدنی به گردش در کویر مرنجاب بپردازند و چند ساعتی را به دور از زندگی شهری سپری و به تاریخ سفر کنند.اما به جز آن ها گروه دیگری نیز هستند که به این کاروانسرا سفر می کنند.دوست داران آسمان شب که از آلودگی نوری شهرها و گستردگی آن به ستوه آمده اند به این کاروانسرا می آیند تا در بام این بنا و در زیر آسمانی صاف و تاریک شبی را به رصد ستارگان آسمان بپردازند. سکوت کویر به همراهی شبی تاریک، فرصت بسیار مناسبی برای برگزاری یک شب رصدی است.چیزی که در این منطقه به فراوانی وجود دارد.
در کاروانسرای مرنجاب نزدیک به ده نفر سکونت دارند که شامل رئیس ، کارشناسان و نگهبانان کاروانسرا به همراه دیده بانان حفاظت محیط زیست است.این بنا در طول چند سال گذشته توسط اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان به طور کامل مرمت و بازسازی شده و دارای امکانات کامل آب و برق می باشد که البته آب آن کمی شور است.
برای رفتن به کاروانسرای مرنجاب بایستی از تهران به قم و سپس به کاشان بروید و از آن جا به سمت شمال شرق به سوی شمالي‌ترين شهر کویری استان اصفهان، آران و بیدگل حرکت کنید. آران و بیدگل شهری با آب و هوای گرم و خشک و در حاشیه کویر مرنجاب است. آران و بیدگل از توابع شهرستان کاشان بیش از 40000 نفرجمعیت دارد.نام آران را به یکی از بزرگان ایران باستان به نام آران بن قاسان که بانی این آبادی بوده است، نسبت می دهند.شهر بیدگل که در مجاورت آران بنا شده در گذشته از این شهر جدا بوده است.بنیان آبادی بیدگل را به بی بی گل، دختر یکی از سرداران مغول منسوب می دانند. آثار تاریخی آران و بیدگل عبارتند از بقعه های امامزاده هلال،امام زاده قاسم،شاهزاده هادی اولاد امام سجاد(ع)،مسجد جامع قاضی آران و مسجد جامع نقشینه.
در این شهر امام زاده ای بزرگ به نام امام زاده هلال وجود دارد که در در قسمت شرقی شهر واقع شده است. این بنا مهم ترین بنای تاریخی و مذهبی و به قولی نشان شهر است که مردمان شهرهای نزدیک را برای زیارت به آن جا می کشاند. گفته می شود که محمد هلال،همان محمد اوسط است که در کتب تاریخی از او به نام محمد ماه روی یاد شده است.اما شیخ مفید در بین اولاد امام علی(ع) از فرزندی به نام محمد هلال نام نبرده است. اصل بنای امام زاده مربوط به دوران صفویان است که در دوران ناصرالدین شاه توسط استاد باقر ولد استاد حسن به طور کامل مرمت شده است. این امام زاده دارای گنبدی با دو گلدسته مزین به کاشی های نقش دار،صحن شمالی و جنوبی وسیع،ایوان های مرتفع،صفه،غرفه های متعدد،حوضخانه،سراب و بادگیرهای قدیمی است. داخل حرم،ایوان و صحن های امام زاده،گروهی از علما و بزرگان آران مدفون شده اند که روی قبر هر یک سنگ قبری تاریخی قرار دارد.
از امام زاده هلال تا کاروانسرای مرنجاب جاده خاکی(شوسه) وجود دارد که به طور دقیقی مشخص نیست و در طول راه چند دو راهی دارد. بنابراین مسافرانی که به قصد این کاروانسرا سفر می کنند از راهنمایان محلی کمک می جویند.از آران و بیدگل تا کاروانسرای مرنجاب در حدود دو ساعت راه است. در این مسیر هیچ روستایی وجود ندارد و تنها چند مزرعه کوچک آن هم در ابتدای راه در منطقه چهار طاقي هست.در طول مسیر تنها یک چاه آب قرار دارد که در نزدیکی جاده خاکی کاروانسرا است.از جاذبه های این مسیر شترهایی هستند که در دوردست- ها به آرامی در حال حرکت هستند و گهگاه به نزدیک های جاده می آیند.
نقشه کاروانسرای مرنجاب مربع شکل است. کاروانسرا از چندین اتاق و شاه نشین تشکیل شده که به دور حیاطی در ابعاد 30×20 متر قرار دارند. کاروانسرا با گچ و آجر و محكم ساخته شده و دارای اتاق ها و اصطبل های متعدد و 6 برج است. در ضلع جنوبی کاروانسرا استخر آبی در ابعاد تقریبی 10×4 متر قرار دارد.آب این استخر از چشمه ای که در زیر خود آن وجود دارد پر می شود که آب مصرفی کاروانسرا نیز از همین چشمه است. وجود چنین چشمه پر آب و زلالی به همراه چندین درخت بلند قامت در میان کویری خشک، نعمتی بس بزرگ و شگفت انگیز است که موجب حیرت و تعجب مسافرانی است که به این کاروانسرا می آیند.
کاروانسرای مرنجاب یکی از مهم ترین رصدگاه های ایران است که عاشقان آسمان شب را از نقاط مختلف استان های همجوار به سوی خود رهسپار می کند.گروه های نجومی اکثرا در نیمه دوم سال به این کاروانسرا می آیند تا به دور از گرمای تابستانی منطقه شبی را در زیر آسمان زیبای کویر به رصد بپردازند.آن ها در بام کاروانسرا مستقر می شوند و تلسکوپ ها و دوربین های دوچشمیشان را به سوی آسمان نشانه می برند تا بتوانند زیبائیهای آسمان شب را در سکوتی زیبا رصد كنند.دمای هوای منطقه در نیمه دوم سال به صفر درجه و به ندرت به یکی،دو درجه زیر صفر هم می رسد که البته برای منجمانی که با لباس های مناسب و به خصوص بادگیر(بعلت وزش بادهای سرد شبانه)آمده اند زیاد آزار دهنده نیست.بدون شک رصد ستاره سهیل که تنها در عرض های جنوبی قابل رصد است از این کاروانسرا بسیار دیدنی و بیادماندنی است.ستاره ای که پرنورترین جرم آسمان نیمکره جنوبی است و در شهرهای شمالی ایران قابل رصد نیست.
در فاصله تقریبا 12کیلومتری از شرق کاروانسرا،تپه های روان شنی وجود دارد که از جاذبه های بسیار زیبای کویر مرنجاب است. این تپه های شنی در محدوده ای تقریبا وسیع و با شیب های تند مکان بسیار مناسبی برای آن دسته از عکاسانی است که به سوژه های بدیع و جذاب در طبیعت علاقمند هستند.البته در فصل تابستان،مارهای غیر سمی و گهگاه سمی در این تپه های شنی دیده می شوند که ممکن است برای آن ها مشکل آفرین شود.از آن جا که نزدیک ترین درمانگاه به این منطقه در شهر آران و بیدگل قرار دارد لازم است گروه هایی که به این منطقه می آیند لوازم اولیه پزشکی و لااقل پادزهر به همراه داشته باشند.
از تپه های شنی به سمت شمال شرقی، جاده خاکی‌اي وجود دارد که از شرق دریاچه بزرگ نمک می گذرد و به کاروان سرای قصربهرام در شمال دریاچه می رسد.عرض جاده بسیار باريك است و گاهی اوقات بر اثر وزش بادهای کویری قسمت هایی از جاده به طور کامل ناپدید می شود.از این مسیر تنها خودروهایی همچون جیپ می توانند عبور كنند. در طول مسیر هیچ نشانی از تمدن وجود ندارد و تنها چیزی که به چشم می خورد خاک و شن است.
در شمال کاروانسرای مرنجاب رشته کوه کوچک سیاه کوه قرار دارد.ارتفاع قله سیاه کوه 1865 متر است. زمین های اطراف سیاه کوه باتلاقی است و تنها از چند نقطه خاص و با کمک راهنمای محلی خبره می توان به این قله صعود کرد.به گفته یکی از ساکنان منطقه چندین سال پیش گروه کوچکی که برای صعود به این قله کم ارتفاع رفته بودند به علت عدم آشنایی با منطقه گم شدند وجستجوهای هلی کوپتری که برای پیدا کردن آن ها به سیاه کوه آمده بود بی فایده بود و آن ها هرگز پیدا نشدند.
آب و هوای کویر مرنجاب در فصل تابستان گرم است و به خصوص در طول روز دمای هوا بسیار بالا می رود.این امر باعث می شود که حیوانات موذی همچون عقرب ، رتیل و گهگاه مار به کاروانسرا بیایند و برای ساکنان کاروانسرا مشکلاتی را ایجاد كنند.البته به خاطر مرمت و بازسازی ای که در چند سال قبل انجام شده است کل کاروانسرا وبه خصوص پشت بام آن به طور کامل سم پاشی شده است و هر چند مدت یک بار این کار تجدید می شود.پیشنهاد مسئولان کاروانسرا این است که گروه هایی که شب را در این بنا به سر می برند در بام کاروانسرا استراحت نکنند.
کاروانسرای مرنجاب،تپه های شنی،دشت بی انتهای کویر،سیاه کوه و طلوع و غروب زیبای خورشید در افق باز کویر به همراه آسمان پرستاره اش به علاوه ده ها جاذبه طبیعی دیگر سوژه های بسیار زیبایی برای عکاسان طبیعت است که عازم این منطقه از ایران زمین هستند.
اگر علاقمند سفر به کویر مرنجاب هستید پیش از حرکت حتما با اداره میراث فرهنگی و فرمانداری شهر آران و بیدگل هماهنگی کنید تا پس از کسب مجوز به همراه یک راهنمای محلی عازم این منطقه زیبا شوید.
در سکوت بی انتهای مرنجاب به یاد دوست داران ستارگان كه آنجا نيستند، باشید و از شهاب‌باران لذت ببريد.
جهت مطالعه بیشتر مراجعه فرماييد به:

* کاروانسراهای ایران
* ماهنامه نجوم- شماره 130
* مجموعه راهنمای جامع ایرانگردی استان اصفهان
* کوه ها و رودخانه های ایران
* اطلس راه‌هاي ايران