کوچههاي باريک قلعه باستاني "اربيل" و حياط هاي خاکي آن که يک سرو گردن بالاتر از خيابانهاي مدرن و ساختمانهاي بلند اين شهر قرار گرفته، مدتهاست که به دست فراموشي سپرده شده و تبديل به متروکه شده است.
ندا کيانيفر- کوچههاي باريک قلعه باستاني "اربيل" و حياط هاي خاکي آن که يک سرو گردن بالاتر از خيابانهاي مدرن و ساختمانهاي بلند اين شهر قرار گرفته، مدتهاست که به دست فراموشي سپرده شده و تبديل به متروکه شده است.
خانههاي اين شهر از آجرهاي گلي بر روي زميني که خاستگاه تمدنهاي باستاني بود ساخته شده و بعد از گذشت هزاران سال تنها اين ويرانه ها نشان آن همه عظمت از دست رفته است.
"قلعه اربيل" يکي از مناطق شهري بزرگ عهد باستان با قدمتي بيش از هشت هزارسال است، اين قلعه ازجمله مناطقي است که براي مدتي نسبتاً طولاني به عنوان شهر و مأمن بکار گرفته شده است.
بعد از گذشت ساليان دراز، شيب و دامنه اين قلعه تحليل رفته و بخشهاي بسياري از آن سائيده شده و اين مسئله، منطقه را در خطر نابودي قرار داده است.
مسئولان منطقه کردستان عراق با هدف بازگرداندن شکوه و عظمت گذشته اين قلعه باستاني، احيا دوباره آن و تبديل اين منطقه به يکي از مشهورترين مقاصد گردشگري جهان طرحهاي جديدي را آغاز کردهاند.
در حقيقت با بکارگيري اين طرحهاي ساخت و مرمت، بارقههايي از اميد براي حفظ ميراث کهن فرهنگي و تاريخي عراق و اثبات عظمت فرهنگي منطقه کردستان در دل مردم اين منطقه روشن شده است.
"اربيل" در 215 کيلومتري شمال بغداد قرار گرفته است. بررسيهاي صورت گرفته از سوي سازمان يونسکو و کارشناسان داخلي نشان ميدهد از ميان 800 خانه قديمي اين قلعه تنها 20 نمونه در وضعيت قابل قبول قرار دارند. همچنين مشخص شده است که براي بازسازي اوليه منطقه حدود سه سال زمان و بيش از 35 ميليون دلار هزينه لازم است.
با توجه به اينکه خانههاي قلعه همه خميده و ناصاف و در هنگام بارندگي محکوم به نابودي هستند، اين منطقه در وضعيتي بحراني قرار گرفته است.
وجود سه معبد، حمامي 650 ساله، حمام ترکها و خانههايي که ديوارهاي داخلي آنها همه نقاشي شدهاند، ضرورت طرح بازسازي را بيشتر کرده است.
هماکنون گروههاي بسياري ازجمله شرکتهاي هنر و معماري با گرفتن بيش از 200 عکس ماهوارهايي از فضاي داخلي و 250 عکس از بخش خارجي آن و نيز 90 عکس که با کمک هليکوپترهاي نظامي گرفته شده و ساخت مدلهاي کوچک و سهبعدي طرحهاي بازسازي و مرمت قلعه را ارائه کردهاند.
در فاصله سالهاي 2004 و 2005، قلعه اربيل در فهرست ميراث در خطر يونسکو در آمد و بهدليل خسارتها و تخريبهاي بسيار اين منطقه از اين صدمات جبرانناپذير بهعنوان کشتار دستهجمعي فرهنگي ياد کردند.
اگرچه اطلاعات کمي از ساکنان اوليه اربيل در دست است، مهمترين اسرار اين قلعه در آب آن وجود دارد، چرا که فراواني منابع آبي آن نشان از وجود تمدنهايي دارد که پيوسته در آن ظهور کردهاند.
به گفته کارشناسان يونسکو بيش از هشت هزار سال پيش در اين منطقه بهطور پيوسته سکونت وجود داشته و هزاران نفر در آن زندگي ميکردهاند که شامل حضور تمدنهاي کهني همچون آشوريها، اکدانيها، بابليها، يونان و ايرانيها بوده است.
آخرين آزمايشهاي باستانشناسي و زمينشناسي نشان ميدهد که هنز بخش هاي بسياري از منطقه کشف نشده و به احتمال زياد معبدي تاريخي در زير اين قلعه مدفون شده است.
با توجه به اينکه هنوز خانوادههاي مهاجر و بسيار فقير عراقي در اطراف اين قلعه ساکن هستند، نبود سيستمهاي تخليه آب و فاضلاب سبب شده هر روزه بيش از 750 هزار ليتر آب به زمينهاي زير قلعه وارد شود که سبب تخريب قلعه مي شود.