شهر آني در ناحيهٔ شيراک، واقع در استان آرارات،در سمت چپ رودخانهٔ آخوريان، بنا شده است. محدودهٔ جغرافيايي اين شهر را رودخانه‌ها، دره‌ها و کوه‌ها احاطه کرده و شکلي مثلث گونه به آن بخشيده‌اند.
در سال ۹۶۱م. آشوت سوم، پادشاه ارمنستان، پايتخت خود را از شهر قارص (کارس) به آني منتقل کرد و راه تازه‌اي براي شکوفايي و پيشرفت اين شهر گشود. آني در روزگاران گذشته دژي بود در استان شيراک، در استان آرارات ارمنستان باستان.
در اواخر سده ۸م. يکي از اميران بزرگ ارمني به نام آشوت يکم، استان شيراک و دژ آني را از دودمان کامساراکان خريد. اين دژ با گذشت زمان گسترش يافت، چنان که حدود صد سال پس از آن، به هنگام برقراري حکومت ارمنستان به رهبري دودمان باگراتوني، از آن به عنوان قصبه‌اي استوار ياد شده و در منابع به صورت «استحکاماتي در کناره رود آخوريان» آمده است.
از آن زمان آني رونق بيش تري يافت، تا آن که در سال ۹۶۱م. به عنوان پايتخت ارمنستان برگزيده شد. پادشاه ارمنستان، آشوت سوم ملقب به وقورماتس (رحيم و بخشاينده)، نخستين کسي بود که به گسترش قلمرو آني همت گمارد، بارويي تازه کشيد و برج و کليسا ساخت. شاه سمبات دوم، پسر و جانشين آشوت سوم، شهر را باز هم بزرگ‌تر کرد و از رود آخوريان تا درهٔ زاغگوتس بارويي بلندتر از باروي پيشين کشيد، برج‌هايي برافراشت و دروازه‌هايي از چوب جنگلي و ميخ‌هاي آهنين ساخت و کار گذاشت.
آني، پايتخت ارمنستان، در اندک زمان به شهري ثروتمند و پرشکوه تبديل شد، ساختمان‌ها و کليساهايي زيبا افراشته شدند، چنان که به «شهر هزار و يک کليسا» شهرت يافت.
صنعت و تجارت از يک سو، و دانش و هنر از سوي ديگر به چنان پيشرفتي رسيد که آوازه آن در ميان اقوام دور و نزديک نيز پيچيد. علل پيشرفت شتابان آني اين بود که اين شهر در مرکز ارمنستان جاي داشت، از اين رو داراي امنيتي بيش تر بود. غير از آن، ارمنستان و شهر آني در مبادلات محور شمال- جنوب (ميان بغداد و درياي سياه) و محور شرق-غرب (ميان قلمرو ايران و قلمرو بيزانس) نقش واسطه داشتند، در تقاطع راه‌هاي بازرگاني قرار داشتند و با شاهراه‌هاي مناسبي با شهرهاي بزرگ کشورهاي همسايه پيوند مي‌يافتند. آني از راه درياي سياه با مناطق دوردست اروپا، لهستان و جنوب روسيه نيز دادوستد داشت.
