سيد محمد برازنده- در سال 1825 با آغاز به کار قطار بخار در قارههاي آمريکا و اروپا، مسافرت در اذهان مردم ديگر عملي طولاني مدت و گران نمينمود. ايده هيجانانگيز تور بزرگ (Grand Tour) منجر به افزايش خودباوري در بين عموم مردم شد و چنين مسافرتهايي رفته رفته جاي خود را در ميان طبقات متوسط جامعه نيز باز کرد.
توماس کوک، نماينده اسبق مجلس عوام انگلستان،پس از آنکه تفرجگاههاي ساحلي بريتانيا همچون بلکپول به خدمات رساني براي مسافران توسعه مييافتند، به عنوان نخستين گرداننده بستههاي مسافرتي جهان خود را معرفي کرد.
براي اولين بار، توماس کوک، گروهي گردشگر را از زادگاه خود ليستر به جزاير بريتانيا فرستاد و با سامان دادن نوع مسافرت و محل استراحت آنها،اولين تور مسافرتي را بنيان نهاد، در سال 1855، با اعزام توري به پاريس همزمان با برپايي نمايشگاه بزرگ و به دنبال کسب موفقيت در آن رفتهرفته تورهايي را نيز به اروپا، خاورميانه و آمريکا اعزام کرد. مسيري که راه اصلي مسافرت ديگر تورهاي مسافرتي به مقصدهاي گردشگري شد.
با گذشت زمان، آموزش و نحوه برگزاري چنين تورهايي به يک امر واجب و ضروري براي طبقههاي متوسط تبديل شد و پس از آن نخستين نمونههاي گردشگري تعطيلات نيز آغاز شد. با پيشرفته شدن دوربينها، ثبت و ضبط مسافرتها آسانتر و اين خاطرهها در يادها ماندگار شدند.
با کامل شدن کانال سوئز در سال 1869 سفر به شرق دور با کشتي در امنيت بهتر و با هزينهاي به مراتب کمتر مسير شد. دراين زمان، خانوادههاي طبقه متوسط هم همراه با خانوادههاي سلطنتي بريتانيا، فرانسه و اسپانيا به تفرجگاههاي فرانسه و ريوريا ايتاليا راه يافتند.
و به اين شکل، گردشگري که امروز ما آن را ميشناسيم آغاز به کار کرد.
کشتيراني کروز رود نيل:
در نيمه نخست قرن نوزدهم، کشتيراني تفرجي در امتداد رود نيل به کشتيهاي چوبي موسوم به داهابياس ( Dahabiyyas) که بسيار کند حرکت ميکردند محدود شده بود. با آغاز عصر اکتشافات در مصر و افزايش آن، گردشگران نيز علاقه خود را در همراهي با مصرشناسان و حتي سارقان براي کسب تجربهاي در مسافرت با کشتيهاي بخار اعلام کردند. در اواخر دهه 1880، با رشد يافتههاي باستانشناسي در مصر،توماس کوک اولين تورگردان جهان، اقدام به اجراي تور مسافرتي دريايي با کشتيهاي بخار بزرگ شد. اين مسافرت که امتداد رود نيل را از قاهره تا اسوان تشکيل ميداد در مطبوعات آن دوره به « مرفهترين مسافرت دريايي در مصر پس از ملکه کلئوپاترا » توصيف شد.
پاريس از مسير بروکسل و راين:
توماس کوک، نخستين تور اروپاگردي خود را همراه با ايجاد طبقه جديدي در بازار مسافرتي خود به نام طبقه اجتماعي متوسط در اواسط قرن نوزدهم آغاز کرد. اولين تور اروپاگردي وي، يک تور مسافرتي چهار روزه بود که در زمان برپايي نمايشگاه سال 1855 پاريس شکل گرفت. پس از آن، تور پاريس به برنامهاي معمولي و هميشگي تبديل شد که در آن مسافران از طريق بروکسل ميتوانستند با کشتيهاي کروز رودخانه راين از کلن به ماينتس رفته و پس از ورود به فرانکفورت به وسيله قطار به پاريس مسافرت کنند. تور پاريس يکي از معروفترين و پرجمعيتترين تور شرکت مسافرتي توماس کوک به شمار ميرفت که تا پايان قرن به مسافرت هزاران گردشگر در طول هر سال انجاميد.
داوس، سوئيس:
پس از آنکه پزشک و سياستمداري آلماني به نام الکساندر اشپنگلر ، آب و هواي کوهستاني شهر درهاي داوس را با اهميتي فوقالعاده در زمينه پزشکي معرفي و درمانگاهي را در اين شهر افتتاح کرد، داوس به عنوان مرکز گردشگري پزشکي شناخته شد.
با رشد اين شهر به عنوان يکي از مقصدهاي اصلي گردشگري پزشکي در دهههاي ديگر قرن نوزدهم، بخش تازهاي از صنعت گردشگري همچون، اسکي در اين شهر ظهور کرد.
يکي از پيشگامان اين رشته را سر آرتور کانن دايل، نويسنده معروف بريتانيايي ميتوان ناميد که در بيستم مارس 1894 به عنوان اولين گردشگر انگليسي مسيري 2440 متري از ارتفاعات مينفيلدر فورکا (Main fielder furka) را تا کوهپايه با اسکي طي کرد.
آبشار نياگارا:
در سال 1827، ويليام فورسيت،يکي از سرمايهگذاران صنعت هتلسازي، با ساخت اولين هتل مجلل به نام هتل پاويون در کنار آبشار نعلاسب(Horse Shoe)، سازنده اولين جاذبه در نزديکي اين آبشار بود. کشتي محکوم شده ميشيگان که ظاهري شبيه به کشتي دزدان دريايي داشته و با "حيواناتي وحشي" پر شده بود، به ويرانههاي بالاي آبشار فرستاده شد.
نزديک به 10 هزار نفر در زيرآبشار، درحال مشاهده صحنههايي بودند که براي هميشه در تاريخ جهانگردي نياگار ثبت شد. لحظهاي که کشتي بر لبه آبشار نزديک شد و از تمام موجودات آن تنها يک غاز وحشي از غرق شدن نجات يافت. انتشار اين اخبار به سرعت در تمامي جهان منعکس شد و اين منطقه را کابوس کشتيها نامگذاري کردند.
سواحل فرانسه:نيس، بيارتيز و دوويل:
در ال 1854، ملکه اوژني، همسر ناپلئون سوم، کاخي را در کناره ساحل بيارتيز بنا کرد.
پس از آن به دستور آگوست دو مورني،برادر ناتني ناپلئون سوم کاخي با نام « پادشاهي با عظمت » در نزديکي پاريس ساخته و اولين ويلاييهاي دوويل و ميدان اسبدواني بزرگ و ساحلي آن نيز در فاصله سالهاي 1860 تا 1864 ايجاد شد. در همان دوران، شهر نيس به حکومت فرانسه واگذار و ساخت هتلهاي بزرگ و تفرجگاهي موسوم به آنگلز مخصوص گردشگران بريتانيايي در آن آغاز شد. خاندان سلطنتي انگلستان، فرانسه و اسپانيا به صورت مداوم تعطيلات خود را در اين تفرجگاهها ميگذراندند و خانوادههايي از طبقه مرفهين و همچنين متوسط بريتانيايي نيز همواره در کنار آنها بودند.
تور بزرگ مسافرتي ايتاليا:
اگر چه دوران تور بزرگ مسافرتي يا گراندتور تاحدودي رو به افول گذاشته بود اما مسافران طبقه متوسط همواره با بستههاي مسافرتي توماس کوک، تجربههاي هيجانانگيزي را پشتسر ميگذاشتند. اين تورها که به آن ايتالياي نوخواسته يا رنسانس ايتاليا نام مينهادند با شامل شدن شهرهاي رم، فلورانس و به خصوص ونيز همواره مورد علاقه مسافران بوده و روز به روز رو به شکوفايي گام مينهادند. شهرت و معروفيت اين تور بزرگ مسافرتي که به عنوان تجربهاي فرهنگي به فرهنگ عامه مردم ايتاليا گره خورده و اکثر جوانان مشتاق قرن نوزدهم هنوز هم براي تکميل آموزههاي خود به ونيز سفر ميکردند.
گردشگري با کشتي، فيورد، نروژ:
بر اساس اسناد و مدارک و يا اسطورههاي تاريخي اولين سفر طولاني مدت به اسکانديناوي در سال 1870 و به منظور جمعآوري يخهاي يخچالهاي آن آغاز شد. جدا از واقعي يا غيرواقعي بودن اين داستانها،مدت زماني طول نکشيد که مسافران زيادي نروژ را براي مشاهده زيباييهاي مناظر اين منطقه ترک کردند. در اين ميان باز هم توماس کوک براي اولين بار در سال 1875 با به آب انداختن يک کشتي مسافرتي کروز با نام خورشيد نيمهشب، که به صورت هفتگي به برگزاري مسافرتهايي به اين منطقه ميپرداخت، اولين تور مسافرتي دريايي منطقه اسکانديناوي را راهاندازي کرد.
شانگهاي:
با اتمام اولين جنگ داخلي در سال 1842، شانگهاي خود را به عنوان شهري مترقي معرفي کرد. اين شهر که در دهانه رود يانگسته قرار دارد، به سرعت به عنوان دروازه غرب مخصوصاً امپراتوري بريتانيا براي ورود به چين به شمار ميرفت. علاوه بر آن شانگهاي خود را به يکي از مهيجترين جاذبه گردشگري براي جهانگردان بريتانيايي تبديل کرد. در سال 1846 هتلي با نام آستور در اين شهر افتتاح شد که نه تنها به عنوان اولين هتل در شانگهاي، بلکه به عنوان اولين هتل غربي در خاک چين شناخته شد. پس از آن رفتهرفته اين شهر به دست آمريکاييها و فرانسويها افتاد و سکونتگاههايي بينالمللي حد مرز مخصوصي را براي تازه واردان به اين سرزمين مشخص کرد. آثاري که هنوز هم پس از گذشت سالها همچنان باقي ماندهاند